Gezondheidsverschillen aanpakken begint in de wijk

Het regiobeeld van Kennemerland laat zien dat de sociaal economische status (SES) in bepaalde wijken onder het landelijk gemiddelde ligt. De inwoners van de wijken met de laagste SES hebben gemiddeld een slechtere gezondheid, ongezondere leefstijl en lagere participatie. De stuurgroep Gezondheidsverschillen wil de gezondheidsachterstanden in Kennemerland verkleinen door zorg en ondersteuning beter bereikbaar te maken en de eigen regie van inwoners te versterken. Dat vraagt om ongelijk investeren, onder andere door een wijkgerichte sociale aanpak en versterking van de eerstelijn in specifieke wijken.

Domeinoverstijgend, wijkgericht en gelijkwaardig

“We hebben in Haarlem en Zandvoort-Noord een grote diversiteit aan interventies die gezondheidsverschillen verkleinen, ook in de wijken met de grootste gezondheidsachterstanden”, zegt Jeannette Vader van Buurts, bestuurlijk trekker van het themateam. “Maar gezondheidsverschillen pak je niet aan in je eentje of vanuit één domein. Je moet echt over muren heen kijken: van zorg tot wonen, van werk tot veiligheid. Maar dan nog: wat in de ene wijk werkt, kan in een andere totaal niet aanslaan. Dus je moet maatwerk leveren, afgestemd op wie daar leeft.”

Denken vanuit het perspectief van inwoners

Misschien wel het allerbelangrijkst is dat we in de zorg en maatschappelijke ondersteuning stoppen met bedenken wat goed is voor mensen, en samen met hen ontdekken wat echt werkt, weet het themateam. Daarom heeft de stuurgroep gezondheidsverschillen. het landelijk expertisecentrum Pharos gevraagd om samen een procesvoorstel te ontwikkelen waarin participatie centraal staat. 

“We willen niet vanuit een professionele bril bepalen wat er nodig is, maar echt vertrekken vanuit de leefwereld van bewoners”, vertelt Susan Bulthuis, strategisch adviseur bij Pharos. “Als het gaat om toegankelijke zorg en ondersteuning voor iedereen, is aanbod creëren alleen niet voldoende. Het aanbod moet ook echt begrijpelijk, beschikbaar, betaalbaar en passend zijn. Sluit het bijvoorbeeld aan bij de culturele achtergrond en het opleidingsniveau van de mensen in de wijk? Dan zullen zij eerder gebruik maken van het aanbod. Want veel mensen wantrouwen instanties of hebben het idee dat zorg niet voor hen bedoeld is.”

Geen snelle oplossingen, wel structurele verandering

Omdat het traject wijkgericht en participatief is, gaat het niet snel. Tegelijkertijd schuilt hierin ook de kracht. "We willen structurele verandering”, zegt Bulthuis. "Niet eenmalig een paar interventies uitvoeren, maar toewerken naar een duurzame verandering in gezondheid, gedrag én systeem. Het is goed om hier de tijd voor te nemen en hierin te investeren.” 

Buurts en partners doen al veel om gezondheidsachterstanden te verkleinen. Vader: “We zien echter dat deze interventies te weinig effect hebben, omdat ze versnipperd zijn en niet tot duurzame verandering leiden op alle niveaus.”

Pamflet met oproep

Om hun gezamenlijke aanpak van gezondheidsverschillen kracht bij te zetten, kwamen in maart gemeenten, zorgverzekeraar Zilveren Kruis, GGD en diverse zorg- en welzijnspartijen bij elkaar voor een startsessie, georganiseerd door Pharos en de stuurgroep. De aanwezige bestuurders en andere betrokkenen ondertekenden hier onder meer een pamflet om zich te verbinden aan de gezamenlijke ambitie om gezondheidsverschillen te verkleinen en ook om andere partijen op te roepen zich bij de beweging aan te sluiten.

Waar staan we nu?

Op dit moment worden per wijk procesbegeleiders gezocht die bewoners en professionals samenbrengen. “Onze ambitie is om op basis van de wijkgesprekken concrete acties te formuleren, op korte én langere termijn”, zegt Vader. “Sommige acties kunnen direct worden opgepakt, voor andere acties is een langere adem nodig. Daar zal intensieve samenwerking voor nodig zijn met verschillende partijen, zoals woningcorporaties, ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente. Sommige langere-termijnacties kunnen mogelijk leiden tot een transformatieplan dat met alle partijen samen zal worden ingediend bij de zorgverzekeraars. Met de nadruk op mogelijk, want een transformatieplan maken voor het thema Gezondheidsverschillen is allesbehalve eenvoudig. En dan nog: niet alles is beïnvloedbaar. Zo weten we dat het gebrek aan bestaanszekerheid een grote invloed heeft op ervaren gezondheid. Daarvoor is beleid nodig op landelijk niveau.”

Gezondheidsverschillen is misschien wel het moeilijkste thema om tot een concreet transformatieplan te komen, verwacht Vader. “Maar als het ons lukt de transformatie in gang te zetten, heeft deze grote impact die nog generaties doorwerkt.”